دکتر مریم میرزاخانی یکی از نوابغ ریاضی و چهرهای بین المللی است که در عین استعداد، روحیه ای متواضع و سخت کوش داشت. مریم میرزاخانی اولین زن در جهان است که توانست جایزه فیدلز را به دست بیاورد. نظریات علمی و تحقیقات برجسته او در علم ریاضیات موجب شده تا روزی در تقویم جهانی به نام او به ثبت برسد. در سایت ویکی زندگی ، سعی داریم تا کمی با این ریاضیدان ایرانی آشنا شویم.
زندگی‌نامه
مریم میرزاخانی در ۲۲ اردیبهشت ماه ۱۳۵۶ (۱۲ مه ۱۹۷۷ میلادی) در تهران به دنیا آمد. پدر مریم، مهندس احمد میرزاخانی، رئیس هیئت مدیره مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد بود. دوران کودکی مریم با عشق به کتاب و نویسندگی و خواندن انواع رمان سپری شد.
مریم میرزاخانی پس از اتمام تحصیلات ابتدایی، در آزمون ورودی مدارس سمپاد شرکت کرد و وارد دبیرستان فرزانگان تهران شد. میرزاخانی اولین دختری بود که مدال طلای المپیاد را با خود به خانه آورد. او توانست در سال سوم و چهارم دبیرستان (سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴) مدال طلای المپیاد ریاضی کشوری را کسب کند و با شرکت در المپیاد ریاضی جهان، نام خود را بر سر زبان‌ها بیندازد.
مریم میرزاخانی نخستین دانش‌آموز ایرانی بود که نمره کامل را در المپیاد جهانی ریاضی در کانادا به‌دست آورد؛ او در دو سال پیاپی برنده مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی شد و رکورد کسب مدال طلا در دو سال را نیز در بین محصلان ایرانی از آن خود کرد.
در اسفندماه سال ۱۳۷۶ اتفاق ناگواری در زندگی تحصیلی مریم رخ داد. در آن سال بیست و دومین دوره مسابقات ریاضی دانشجویی در اهواز برگزار شد. اتوبوس حامل دانشجویان ریاضی شرکت‌کننده در مسابقات از اهواز راهی تهران بود که بین راه، در دره سقوط کرد و ۶ دانشجوی ریاضی دانشگاه صنعتی شریف، که اغلب از برگزیدگان المپیادهای ریاضی ملی و بین‌المللی به حساب می‌آمدند، جان خود را در این حادثه از دست دادند و مریم از جمله بازماندگان این حادثه دلخراش بود.
پس از آن، میرزاخانی برای ادامه تحصیل، بورسیه دانشگاه هاروارد را دریافت کرده و به آمریکا مهاجرت کرد. او در کلاس‌های کورتیس مک مولن، از ریاضی‌دانان برجسته و برندگان جایزه فیلدز، حاضر شده و در سال ۲۰۰۴ با راهنمایی وی، موفق به کسب مدرک دکتری از دانشگاه هاروارد شد.
بعد از اخذ مدرک دکتری، مریم میرزاخانی با سمت استادیار در دانشگاه پرینستون مشغول به کار شد و تا سال ۲۰۰۸ و رسیدن به درجه استاد تمامی، در این دانشگاه به کار خود ادامه داد. این در حالی بود که در سال ۲۰۰۵ میلادی، نام مریم میرزاخانی به‌عنوان یکی از ۱۰ ذهن جوان جهان، در نشریه پاپیولار ساینس آمریکا مطرح شد.
در سال ۲۰۰۵ میلادی، مصادف با ۱۳۸۴ خورشیدی، مریم میرزاخانی با دکتر یان واندراک، دانشیار ریاضی دانشگاه استنفورد و پژوهشگر سابق علوم رایانه نظری مرکز تحقیقات آی‌بی‌ام ازدواج کرد. در سال ۲۰۰۹ میلادی، مریم میرزاخانی به‌دلیل دستاوردهایش در ریاضیات، جایزه بلومنتال را از سوی انجمن ریاضیات آمریکا دریافت کرد.
سال ۲۰۱۰ میلادی، مریم پرسشی باز و بی‌‌پاسخ در ریاضی را به اثبات رساند. حدس «شار زلزله» ویلیام ترستن روی فضاهای تایشمولر، مدت‌ها در این علم به مسئله لاینحلی تبدیل شده بود که با توانایی میرزاخانی حل شد. او چهار سال بعد نیز با اثبات قضیه‌ای دیگر، جهان این علم را به حیرت واداشت.
مریم به‌همراه دو محقق دیگر به نام‌های «امیر محمدی» و «الکس اسکین» ثابت کردند که ژئودزیک‌های مختلط و بستارهای آن‌ها، برخلاف انتظار، نامنظم یا فراکتالی نبوده و بسیار منظم هستند؛ به عبارت دیگر، بستارهای چنین ژئودزیک‌هایی جبری و دارای ویژگی‌هایی از جمله صلبیت هستند.
در همین سال بود که مریم میرزاخانی و ۹ محقق برجسته دیگر، در چهارمین نشست ۱۰ استعداد درخشان نشریه پاپیولار ساینس در آمریکا، مورد تقدیر قرار گرفتند. میرزاخانی نخستین زن در تاریخ ریاضیات جهان و اولین ریاضیدان ایرانی است که مدال فیلدز یا نوبل ریاضیات را دریافت کرد.
از دیگر اتفاقات علمی جالب‌توجه در زندگی میرزاخانی، انتخاب او به عضویت در آکادمی ملی علوم در سال ۲۰۱۶ میلادی است. مریم اولین ایرانی آمریکایی به شمار می‌آید که به عضویت در این آکادمی برگزیده شد. یک سال بعد و در آوریل سال ۲۰۱۷، او به عضویت آکادمی علوم و هنر آمریکا درآمد و قرار بر این بود در اکتبر همان سال، مراسم معارفه میرزاخانی برگزار شود که برای همیشه ناتمام باقی ماند.
علت مرگ مریم میرزاخانی
مریم با همه سرسختی و شوق و انگیزه فراوانی که داشت، پس از چهار سال مبارزه سخت و نفس‌گیر که کمتر کسی از آن مطلع بود، مغلوب بیماری‌اش شد و خلاقیت‌های علمی و دستاوردهای مهم‌اش را به مرگ زودرس و نابهنگام تسلیم کرد.
همسر مریم میرزاخانی درباره او چنین می‌گوید:
“مریم بعد از تشخیص سرطان گفت زندگی عادلانه نیست، وقتی که در خانواده خوب و با هوش زیاد به‌دنیا آمدم، هم نبود پس الان هم شکایتی ندارم. برنامه واضحی داشت و کاملا می‌دانست می‌خواهد چه بکند. وقتی او را الگو می‌دانستند از خودم می‌پرسیدم چطور ممکن است!؟ چراکه پیروی از او آسان نبود زیرا او انسان خاصی بود، ذهن قوی داشت و می‌دانست از زندگی چه می‌خواهد.”
مریم میرزاخانی در تاریخ ۲۴ تیرماه ۱۳۹۶ خورشیدی، یعنی زمانی که سنش به ۴۰ سال رسیده بود، در اثر ابتلا به سرطان، از دنیا رفت. پیکر مریم میرزاخانی به‌دلیل حضور دخترش در آمریکا، در آرامگاه “لاس گاتوس مموریال پارک” شهر سن خوزه در ایالت کالیفرنیا و در مراسمی خصوصی به خاک سپرده شد.
جایزه مهم مریم میرزاخانی
در میان جوایز مریم میرزاخانی مدال فیلدز اهمیت ویژه‌ای دارد؛ چراکه بالاترین نشان علمی رشته ریاضیات است و مریم اولین زن در جهان محسوب می‌شود که موفق به دریافت این جایزه علمی ارزشمند شد. این مدال را در سال ۲۰۱۴ و در کنفرانس جهانی ریاضیات در سئول به وی اهدا کردند.
روز بزرگداشت مریم میرزاخانی
در تقویم جهانی روزی را برای بزرگداشت مریم میرزاخانی در نظر گرفته و آن را روز جهانی زنان در ریاضیات نامیده‌اند. در سال ۲۰۱۹ میلادی و به پیشنهاد کمیته بانوان انجمن ریاضی ایران، ۱۲ مه مصادف با ۲۲ اردیبهشت ماه، سالروز تولد پروفسور مریم میرزاخانی، به یاد او و پاسداشت خدمات علمی این دانشمند نخبه و برجسته، از سوی اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های ریاضی، با عنوان روز جهانی زنان در ریاضیات نام‌گذاری شد.
